Loyaliteit is iets dat hoog in het vaandel staat in onze samenleving. Het schept consistentie en vertrouwen. Loyaal zijn als klant, als werknemer, als partner, als dochter/zoon, als broer/zus, als vriend(in), als kiezer, als patient, als landgenoot ‘tot in den dood”. We kunnen op verschillende manieren loyaal zijn. Loyaliteit wordt gedefinieerd als het zich houden aan de gemaakte afspraken. Ook eerlijkheid en oprechtheid worden eronder geschaard. Het lijkt een bindweefsel te zijn tussen menselijke relaties.
Tegelijkertijd zie ik loyaliteit om mij heen ongezonde vormen aannemen. Eindeloos loyaal blijven aan mensen en instanties die onze behoeften niet meer vervullen. Trouw blijven aan een werkgever die zijn mensen schoffeert, aan een politieke partij die moreel failliet is, aan een echtgenoot waar je al jaren niet meer gelukkig mee bent, aan een bedrijf die zijn trouwste klanten geen voordeel biedt.
Waarom blijven wij dan loyaal? Blijkbaar vervult loyaliteit bepaalde individuele behoeften, anders zouden wij het niet hebben. In geweldloze communicatie is alles wat wij doen en zeggen een strategie om een bepaalde behoefte van onszelf te vervullen. Alles. Dit zijn universele behoeften die iedereen kent zoals liefde, groei, vertrouwen, erkenning, gezondheid, etc. Het is de levensenergie en de drijfkracht achter alles wat wij doen. Net als gevoelens en emoties zijn behoeften echter veranderlijk. Van moment tot moment.
Loyaliteit kan ontstaan vanuit een behoefte aan veiligheid, zekerheid, dankbaarheid (iemand is goed voor je geweest), liefde, goedkeuring, acceptatie, erbij horen (ben je voor Feyenoord of Ajax?), vertrouwen of gewoon gemak. Allemaal hele mooie en legitieme behoeften. Alleen blijft loyaliteit voortbestaan ongeacht of het deze behoeften nog vervult. Het is namelijk iets dat in ons hoofd gaat leven en niet uit het hart komt. Het is een principe waar misschien een lading schuldgevoel en/of schaamte bij zit. Je blijft trouw want…het hoort zo. Ook al gaat het voorbij aan jouw eigen veranderende behoeften. Je verliest daardoor een stukje van jezelf en de verbinding met jezelf. Deze schakel je immers uit om loyaal te kunnen blijven, ondanks je eventuele onvrede. Je doet jezelf in feit geweld aan omwille van de loyaliteit. Het biedt jou geen flexibiliteit. Het is geen bewuste keuze meer.
Het valt op dat loyaliteit veel voor komt in een afhankelijkheidsrelatie, bijvoorbeeld in een werkgever/werknemer relatie. Niet gek dus dat het vaak maar één kant op gaat. Het dient de ander, in zulke gevallen, veel meer dan jouzelf. Om het vol te houden, maakt loyaliteit je een beetje blind voor de feiten. Het overbelicht de positieve aspecten en kan recht praten wat krom is. Over de ongenoegen wordt er gezwegen. In sekten en extremistische bewegingen is het een valuta. Eigenlijk bij alle vormen van fanatisme. Loyaliteit biedt een kader om gebruikt of misbruikt te kunnen worden.
(Kom je vanaf de nieuwsbrief? lees verder vanaf hier...)
Soms is het andersom en ontstaat loyaliteit juist door een misbruiksituatie. Het Stokholm Syndroom, noemen wij dat. Het komt bijvoorbeeld voor bij een gijzeling of bij een ontvoering, maar ook in misbruikrelaties zoals bij incest of huiselijk geweld. Bij incest zie je soms dat het kind dat de klokken luidde juist verstoten wordt door de andere kinderen die ook misbruikt worden. Dit omdat bij het Stokholm Syndroom neigt het slachtoffer zich meer met de dader te gaan identificeren dan met het leed en het onrecht dat hém wordt aangedaan. Er is sympathie voor de dader. De loyaliteit van het slachtoffer kan zover strekken dat zelfs na bevrijding door de autoriteiten, het slachtoffer blijvend de dader in bescherming neemt. Daarbij wordt de vriendelijkheid en de menselijkheid van de dader benadrukt door het slachtoffer. Deze vriendelijkheid is erg relatief en kan bestaan uit het feit dat de dader het leven ‘bespaart’ heeft of dat grof geweld uitgebleven is. Het is in feite een overlevingsstrategie voor het slachtoffer.
Enfin, zo zwaar hoeven we het nu niet te maken maar wat ik hier probeer te zeggen is dat het tijd is om in plaats van blinde loyaliteit, ons te laten leiden door wat er in ons leeft aan gevoel en behoefte. Gevoelens en behoeften geven juist de schoonheid aan het leven. Het kunnen leven vanuit het hart. Als je jezelf normen oplegt waar je aan de buitenkant aan voldoet maar die jou van binnen leegvreten, dan zal de bom een keer gaat barsten, sooner or later. En de bom kan zijn dat je met ruzie uit elkaar gaat, dat je in een depressie raakt, een burn-out krijgt, chronische fysieke klachten krijgt, eetstoornissen of verslavingen ontwikkelt, etc.
Ik realiseer mij dat dit onderwerp wel eens zou kunnen leiden tot discussie, omdat ik deze discussie namelijk met mezelf al heb moeten voeren. Loyaliteit lijkt namelijk een mooie kant te hebben. Vooral als een ander aan jou loyaal is. Maar eigenlijk is het ziek. We willen dat mensen zich vanuit vrijheid en vreugde aan ons binden en niet vanuit een soort plichtsbesef. Je hoeft jezelf niet te verliezen of je eigen prachtige behoeften op te offeren om een belofte of een afspraak na te komen. Deze afspraak kan je teruggeven en jezelf bevrijden. Blijf eerlijk naar jezelf en zorg vooral dat je in verbinding blijft met jouw eigen levensenergie. Van daaruit kan jij alles aan en ben jij verantwoordelijk voor je eigen geluk.
Comments